Hoe de traditie van kussen onder maretak begon?

We kennen allemaal tenminste een deel van het mysterieuze verhaal van de maretak. Iedereen weet dat kussen onder de maretak al lang aan de gang is, vooral als kersttraditie, hoewel niet iedereen begrijpt hoe deze traditie begon. Bovendien realiseren weinigen zich dat het botanische verhaal van deze plant het de classificatie van 'parasiet' oplevert. En zijn literaire geschiedenis is een vergeten voetnoot voor iedereen behalve de meest geleerden. Laten we beginnen met een voorproefje van het laatste:

Hier werden de oude spelletjes van hoodman blind gehouden, de wilde merrie beslaan, hete kokkels, het witte brood stelen, de bobappel en de snapdraak; de kerstklomp en de kerstkaars werden regelmatig verbrand en de maretak met zijn witte bessen werd opgehangen, tot het dreigende gevaar van alle mooie dienstmeisjes.

Dat schreef Washington Irving op kerstavond (uit Irving's The Sketch Book of Geoffrey Crayon, Gent). Irving vertelt over de typische festiviteiten rond de 12 dagen van Kerstmis, inclusief kussen onder de maretak. Hij vervolgt met een voetnoot: "De maretak wordt met Kerstmis nog steeds opgehangen in boerderijen en keukens, en de jonge mannen hebben het voorrecht om de meisjes eronder te kussen en elke keer een bes uit de struik te plukken. geplukt houdt het voorrecht op. "

Wij moderne mensen zijn gemakshalve het gedeelte over het plukken van de bessen (die overigens giftig zijn) vergeten, en vervolgens stoppen met kussen onder de maretak als de bessen op zijn.

Samen met de hulst, laurier, rozemarijn, taxus, buxusstruiken en, natuurlijk, de kerstboom, is maretak een groenblijvende plant tijdens de kerstperiode en symbolisch voor de uiteindelijke wedergeboorte van vegetatie die in de lente zal plaatsvinden. Maar misschien meer dan elke andere wintergroene kerstboom, is het een plant waarvan we ons alleen tijdens de vakantie bewust zijn. De ene dag kussen we onder de maretak, en de volgende dag zijn we het allemaal vergeten (hoewel we ons de kussen misschien herinneren).

Als de kerstversieringen naar beneden komen, verdwijnt maretak nog een jaar lang uit onze gedachten. Met name in streken waar de plant niet inheems (of zeldzaam is) beseffen de meeste mensen niet eens dat maretak niet op de grond groeit, maar aan bomen als parasitaire struik. Dat klopt: hoe onromantisch het ook klinkt, kussen onder de maretak betekent omhelzen onder een parasiet.

Geneesmiddel voor de druïden

De verscheidenheid die in Europa gebruikelijk was, had religieuze betekenis in de hoofden van de Ouden. De onderbouwing van de traditie van kussen onder maretak is te vinden in Keltische rituelen. In Gallië, het land van de Kelten, beschouwden de druïden het als een heilige plant. Men geloofde dat het geneeskrachtige eigenschappen en mysterieuze bovennatuurlijke krachten had. De volgende reflecties van de Romeinse natuurhistoricus Plinius de Oudere maken deel uit van een langere Latijnse passage over het onderwerp (Natural History, XVI, 249-251), die handelt over een Druïdisch religieus ritueel:

Hier moeten we de eerbied vermelden die door de Galliërs voor deze plant werd gevoeld. De druïden - want hun priesters worden aldus genoemd - houden niets heiliger dan de maretak en de boom die hem draagt, zolang die boom maar een eik is... Maretak wordt zeer zelden aangetroffen; maar als ze er een paar vinden, verzamelen ze het in een plechtig ritueel...

Nadat ze zich hebben voorbereid op een offer en een feest onder de eik, begroeten ze de maretak als een wondermiddel en brengen daar twee witte stieren, waarvan de horens nog nooit eerder zijn vastgebonden. Een priester gekleed in een wit gewaad klimt op de eik en snijdt met een gouden sikkel de maretak af, die gevangen zit in een witte mantel. Vervolgens offeren ze de slachtoffers op en smeekten de god, die hun de maretak cadeau deed, om het gunstig voor hen te maken. Ze geloven dat een drankje bereid uit maretak onvruchtbare dieren vruchtbaar zal maken, en dat de plant een tegengif is voor elk gif. Dat is de bovennatuurlijke kracht waarmee mensen vaak zelfs de meest onbeduidende dingen investeren.

Noorse mythen en de maretaktraditie

De gewoonte die daar ontstond en leidde tot onze moderne maretaktraditie, volgens Dr. Leonard Perry, was dat als je, terwijl je buiten in het bos was, je toevallig onder deze plant zou staan toen je een vijand tegenkwam, je allebei moest leg uw armen neer tot de volgende dag.

Deze oude Scandinavische gewoonte leidde tot de traditie van kussen onder de maretak. Maar de traditie ging hand in hand met de Noorse mythe over Baldur. Baldur's moeder was de Noorse godin Frigga. Toen Baldur werd geboren, liet Frigga elke plant, dier en levenloos object beloven Baldur geen kwaad te doen. Frigga zag de maretakplant over het hoofd en de ondeugende god van de Noorse mythen, Loki, profiteerde van dit toezicht. Loki bedroog een van de andere goden om Baldur te doden met een speer gemaakt van maretak. Hermódr the Bold werd aangesteld om naar Hel te rijden in een poging om Baldur terug te halen. Hel's voorwaarde om Baldur terug te keren, was dat absoluut alles in de wereld, levend en dood, moest huilen om Baldur. Als dat niet lukte, zou hij bij Hel blijven. Toen deze toestand op de proef werd gesteld,ze huilden allemaal, behalve een zekere reuzin, waarvan men dacht dat ze Loki in vermomming was. De opstanding van Baldur werd dus gedwarsboomd.

De oude bron voor deze Noorse mythe is de Proza edda. Maar variaties op het verhaal over Baldur en de maretak zijn ook bij ons overgekomen. Sommigen vertellen bijvoorbeeld dat na de dood van Baldur was afgesproken dat de maretak vanaf dat moment liefde zou brengen in plaats van de dood in de wereld, en dat twee mensen die onder maretak passeren een kus zouden uitwisselen ter nagedachtenis aan Baldur. Anderen voegen eraan toe dat de tranen die Frigga over de gedode Baldur vergoot, de maretakbessen werden.

Het behoeft geen betoog dat als we de lagen van gewoonte en mythe rond kussen onder de maretak zouden verwijderen in een poging de ware geschiedenis ervan te ontdekken, we ons midden in de oude erotiek zouden bevinden. Maretak wordt al lang beschouwd als een afrodisiacum en vruchtbaarheidskruid. Het kan ook het vermogen bezitten om een abortus te veroorzaken, wat de associatie met ongeremde seksualiteit zou helpen verklaren.

Botanische informatie over maretak

De ongebruikelijke botanische geschiedenis van maretak verklaart in grote mate het ontzag waarmee de oude volkeren zich ervan bewust waren. Want ondanks dat hij niet in de grond geworteld was, bleef de maretak de hele winter groen, terwijl de bomen waarop hij groeide en waaraan hij zich voedde dat niet deden (de Europese maretak groeit vaak op appelbomen; zeldzamer op eiken). De fascinatie die dit moet hebben uitgeoefend op pre-wetenschappelijke volkeren is begrijpelijk.

De meeste soorten maretak worden geclassificeerd als gedeeltelijke parasieten. Het zijn geen volledige parasieten omdat de planten in staat zijn tot fotosynthese. Maar deze maretakplanten zijn parasitair in de zin dat ze een speciaal soort wortelstelsel ("haustoria" genaamd) naar hun gastheren sturen om voedingsstoffen uit de bomen te halen.

Verschillende soorten maretak groeien over de hele wereld, dus het is moeilijk om over de plant te generaliseren. Maretak is in de Loranthaceae- familie. De bloemen van tropische mistletoes kunnen veel groter en kleurrijker zijn dan de kleine gele bloemen (die later witgele bessen opleveren) die westerlingen met de plant associëren. De maretak die in Europa veel voorkomt, is geclassificeerd als Viscum-album, terwijl de Europese tegenhanger Phoradendron flavescens is.

In Europa leeft ook een dwergmaretak, genaamd Arceuthobium pusillum. Dat laatste is niet iets dat je in je landschap zou willen laten groeien, omdat het de bomen die het als gastheren gebruikt, schaadt. Zelfs de hemiparasitaire mistletoes zijn verre van gunstig voor hun gastheren. A. pusillum is volledig parasitair, heeft geen eigen bladeren, en aangezien er geen bladeren zijn om van deze plant te oogsten, is dwergmaretak zelfs nutteloos als kerstversiering.

Terwijl feestgangers zich concentreren op kussen onder de maretak, en terwijl botanici zich concentreren op het onderscheiden van gedeeltelijk parasitaire mistletoes van de volledig parasitaire soorten, is de medische wereld begonnen met het onderzoeken van de vermeende voordelen van maretak voor de menselijke gezondheid. Actrice Suzanne Somers heeft het publiek bewust gemaakt van het onderzoek dat plaatsvindt naar maretak als mogelijke remedie voor borstkanker. Somers koos ervoor om haar borstkanker te behandelen met Iscador, een medicijn gemaakt van een maretak-extract.

Oorsprong van het woord 'maretak'

De oorsprong van het woord 'maretak' zelf is net zo complex en duister als de plantkunde en mythe rondom de plant.

Het woord is ontstaan vanuit de perceptie in het voorwetenschappelijke Europa dat maretakplanten als bij toverslag uit de uitwerpselen van de "mistel" (of "missel") lijster barsten. Volgens Sara Williams van de University of Saskatchewan Extension is "mistel" het Angelsaksische woord voor mest, terwijl "tan" het woord is voor takje, dus de naam maretak betekent letterlijk "mest-op-een-takje".

Hoewel het geloof in spontane generatie al lang in diskrediet is gebracht, is het woord oorsprong van "maretak" niet zo fantasievol als je op het eerste gezicht zou denken. In feite wordt de plant verspreid door zaden terwijl ze door het spijsverteringskanaal van vogels gaan.

Mensen wisten al een tijdje dat de bes van maretakplanten een favoriete traktatie is van de mistellijster. Dus hoewel hun redenering enigszins scheef was, waren de oldtimers tenslotte gerechtvaardigd om maretakplanten te noemen naar de vogel die het meest verantwoordelijk was voor het verspreiden ervan.

Zijn beroemde literaire verleden

Zoals te verwachten is van een plant die zo lang de fascinatie van mensen heeft vastgehouden, heeft de maretakplant ook een niche van roem voor zichzelf uitgehouwen in literaire annalen. In twee van de bekendere boeken van de westerse traditie staat een bepaalde maretakstruik prominent in de schijnwerpers, in een ervan wordt het pseudoniem 'gouden tak' gegeven.

In Virgil's Aeneis, het beroemdste boek in de klassieke Latijnse literatuur, gebruikt de Romeinse held Aeneas deze "gouden tak" op een kritiek moment in het boek. De gouden tak was te vinden aan een speciale boom in het voor Diana heilige bos, bij Nemi, een boom met een maretakplant. De profetes, Sibyl, droeg Aeneas op om deze magische tak te plukken voordat hij zijn afdaling naar de onderwereld probeerde.

Sibyl wist dat Aeneas met behulp van dergelijke magie in staat zou zijn om de gevaarlijke onderneming met vertrouwen te ondernemen. Twee duiven leidden Aeneas naar het bos en landden op de boom:

... waaruit een flakkerende gouden glans scheen. Zoals in het bos in de koude winter, blijft de maretak - die zaad uitbrengt dat vreemd is aan zijn boom - groen met verse bladeren en wikkelt zijn gele vruchten rond de takken; zo leek het bladgoud op de schaduwrijke eik, zo ritselde dit goud in de zachte bries. (Aeneid VI, 204-209).

De titel van Sir James G. Frazers antropologische klassieker, The Golden Bough, is afgeleid van deze scène in Virgil's Aeneis, maar hoe kan iets groens als maretakplanten worden geassocieerd met de kleur, goud? Volgens Frazer zou maretak een "gouden tak" kunnen worden, want wanneer de plant sterft en verdort (zelfs groenblijvende planten sterven uiteindelijk), krijgt de maretakplant een gouden tint. Plantkunde en folklore moeten hoogstwaarschijnlijk worden vermengd om tot de volledige verklaring te komen.

De perceptie van goudheid in de gedroogde bladeren van maretakplanten werd waarschijnlijk beïnvloed door het feit dat, in de folklore van Europa, werd gedacht dat maretakplanten in sommige gevallen naar de aarde worden gebracht wanneer de bliksem een boom in een gouden gloed inslaat. En een passende aankomst zou het tenslotte zijn voor een plant waarvan het huis halverwege tussen hemel en aarde is.