Waarom gebruiken we botanische nomenclatuur?

Al meer dan 200 jaar gebruiken we het classificatiemodel van botanische nomenclatuur (dat wil zeggen, wetenschappelijke plantennamenstelling), ingesteld door Linnaeus (1707-1778), de taal van plantentaxonomie die over de hele wereld wordt gebruikt. Plantentaxonomie is de discipline die ten grondslag ligt aan het classificatiesysteem dat door botanici en tuinders wordt gebruikt om planten te ordenen en duidelijk te identificeren. Linnaeus verbeterde de modellen ontwikkeld door zijn voorgangers en vereenvoudigde de naamgevingsprocedure door middel van het "binominale" systeem.

Het binominale systeem

Het binominale systeem van Linnaeus gebruikt één Latijnse naam om het geslacht aan te duiden en een andere om het specifieke epitheton aan te duiden. Samen vormen het geslacht en de epitheton de 'soort'. Per definitie betekent "binominaal" "gekenmerkt door het hebben van twee namen", van het voorvoegsel "bi-" (wat aangeeft "twee") en het Latijnse woord voor "naam", nomen.

Botanische nomenclatuur classificeert bijvoorbeeld Oosterse bitterzoet als Celastrus orbiculatus. Het eerste deel van de naam, Celastrus, is het geslacht, het tweede, orbiculatus, de soortnaam. Hoewel een andere plant, bitterzoete nachtschade, ook 'bitterzoet' in zijn gewone naam heeft, weet je het meteen wanneer je de Latijnse naam ziet (Solanum dulcamara, waar de eerste Latijnse naam is voor het geslacht, nachtschade, en de tweede is voor het specifieke epitheton, bitterzoet) dat het geen verband houdt met Celastrus orbiculatus (Solanum en Celastrus zijn twee totaal verschillende geslachten). Een derde plant, namelijk Celastrus scandens, wordt ook gewoonlijk "bitterzoet" (Europees bitterzoet) genoemd, maar de scandens in zijn botanische naam onderscheidt het duidelijk van zijn oosterse neef.

Bouten en moeren van botanische nomenclatuur

1. De soort is een ondergroep van het geslacht.
2. Het geslacht begint met een hoofdletter, terwijl de eerste letter in het soortnaam kleine letters is. Beide zijn cursief gedrukt.
3. In gevallen waarin we vanuit het Latijn vertalen om tot de gewone naam te komen, keren we de volgorde van de namen om en plaatsen het epitheton voor het geslacht. Dit is waar in het geval van Solanum dulcamara (zie hierboven), wat letterlijk vertaald wordt als bitterzoete (van dulcamara) nachtschade (van Solanum). Merk echter op dat de algemene naam voor een plant niet altijd een letterlijke vertaling van de Latijnse naam is. De algemene naam voor Celastrus scandens (zie hierboven) is bijvoorbeeld Europees bitterzoet, maar de letterlijke vertaling van het Latijn heeft in dit geval niets te maken met "Europees" of "bitterzoet".
4. Soms zie je in plantentaxonomie een derde naam. In dergelijke gevallen worden we gewoon specifieker, rekening houdend met de variatie binnen een soort. Meestal duidt deze derde naam op een cultivar (gecultiveerde variëteit); het wordt tussen enkele aanhalingstekens weergegeven en de eerste letter is een hoofdletter. Maar soms duidt deze derde naam op een variëteit (natuurlijk voorkomende variëteit). Een variëteitnaam wordt voorafgegaan door de afkorting "var." Tenzij de rasnaam een eigennaam is, wordt de eerste letter niet met een hoofdletter geschreven. Maar, net als de geslachtsnaam en het soortnaam, wordt de rasnaam cursief weergegeven.
5. Soms wordt er nog een ander woord toegevoegd na de geslachtsnaam en het epitheton, dat niet cursief is gedrukt en ook niet tussen aanhalingstekens staat - de naam van de persoon die de plant als eerste beschreef. Deze namen worden soms afgekort. Wanneer de naam wordt afgekort als "L", staat het voor "Linnaeus."
6. Als je een geslachtsnaam ziet gevolgd door de letter "x", op zijn beurt gevolgd door een epitheton, is dit een indicatie dat de plant een kruising is tussen twee verschillende plantensoorten: een "hybride plant".

We gebruiken wetenschappelijke plantennamen (of "botanische plantennamen") om verwarring te voorkomen, aangezien het een soort internationale taal is. Dat betekent niet dat zij zelf nooit verwarrend zijn; botanici besluiten soms dat de huidige plantentaxonomie "fout" is en veranderen de naam. Maar over het algemeen levert het gebruik van het hierboven beschreven binominale systeem meer duidelijkheid op dan het gebruik van gewone plantennamen.

Om een bepaalde plant op mijn website op botanische naam op te zoeken, raadpleeg dan mijn lijst met wetenschappelijke namen van planten. Wees niet bang om met botanische nomenclatuur te werken. In het begin lijkt het misschien intimiderend, maar je zult al snel enkele termen herkennen die keer op keer verschijnen en patronen vestigen: bijvoorbeeld het gebruik van reptanen in de naam van een klimplant.